Τα οικονομικά συνήθως κατηγοριοποιούνται ως θέμα του μυαλού και όχι της καρδιάς. Είτε κάνουμε προϋπολογισμό για την εβδομάδα είτε επιλέγουμε πού θα επενδύσουμε, πιστεύουμε ότι, σε αντίθεση με τις υπόλοιπες αποφάσεις μας, οι οικονομικές είναι οι πιο λογικές και ορθολογικές. Εξάλλου, όλοι συμφωνούν ότι ο οικονομικός αναλφαβητισμός κοστίζει κυριολεκτικά χρήματα.
Ωστόσο, ο πρωταρχικός οδηγός των αποφάσεών μας είναι συχνά είναι συγκίνηση. Αμέσως αισθανόμαστε αν μας αρέσει κάτι ή όχι, και μόνο τότε Δοκιμάστε να βρούμε λόγους για τα συναισθήματά μας ή επιχειρήματα υπέρ αυτών. Γι’ αυτό μας είναι τόσο δύσκολο να πούμε όχι σε ένα καινούργιο ζευγάρι παπούτσια που είδαμε σε ένα κατάστημα ή σε ένα διασκεδαστικό πάρτι με φίλους που θα εξαντλήσει τον προϋπολογισμό μας. Το μυαλό μας λέει ότι είναι λογικά λάθος, αλλά η καρδιά μας θέλει πραγματικά να πει ναι.
Ακολουθούν μερικά από τα πιο ισχυρά συναισθήματα που καθοδηγούν τις οικονομικές αποφάσεις.
Αυτό είναι ίσως το ισχυρότερο συναίσθημα που επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο χειριζόμαστε τα χρήματα. Έρευνα Εμφάνισηότι ο φόβος της απώλειας 100 δολαρίων είναι πολύ ισχυρότερος από τη χαρά του κέρδους των ίδιων 100 δολαρίων. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται αποστροφή απώλειας στα συμπεριφορικά οικονομικά.
Ο φόβος μας αναγκάζει να κάνουμε αγορές από ένα σημείο πανικού, κάτι που είναι σαφώς εμφανές σε περιόδους όπως μια πανδημία κοροναϊού. Η λογική βγαίνει από την κουβέντα – και αρχίζουμε να μαζεύουμε 20 χαρτοκιβώτια φαγόπυρου ο καθένας.
Η ασφαλιστική βιομηχανία εξαρτάται από αυτό το συναίσθημα. Πολλοί άνθρωποι δεν διστάζουν να συνάψουν ασφαλιστήρια συμβόλαια για να καταπνίξουν τον φόβο του να μείνουν χωρίς σπίτι ή αυτοκίνητο, ακόμη και αν η ασφάλιση αποδειχθεί ασύμφορη και ανοίξει τρύπα στον προϋπολογισμό.
Στις επιχειρήσεις, ο φόβος εμποδίζει τους ανθρώπους να ξεκινήσουν τη δική τους επιχείρηση- στις επενδύσεις, τους εμποδίζει να επενδύσουν στο χρηματιστήριο ή τους αναγκάζει να αποσύρουν τα χρήματά τους με την πρώτη ένδειξη ύφεσης. Υπάρχει ακόμη και ένας δείκτης φόβου και απληστίας που εξυπηρετεί για τη μέτρηση του κλίματος της αγοράς και προειδοποιεί τους επενδυτές ότι οι αποφάσεις τους μπορεί να επηρεαστούν από τα συναισθήματα.
Μπορεί να μας κάνει να αναλάβουμε υπερβολικούς κινδύνους στο κυνήγι περιουσιών εκατομμυρίων δολαρίων και πολυτέλειας. Σε σύγκριση με άλλα συναισθήματα, η απληστία τείνει να είναι πιο ορθολογική και υπολογιστική.
Πειράματα showότι αν δώσετε στους ανθρώπους χρήματα και τους προσφέρετε την επιλογή να τα μοιραστούν με κάποιον άλλο ή να τα κρατήσουν όλα για τον εαυτό τους, η αυθόρμητη ενστικτώδης αντίδρασή τους είναι να είναι γενναιόδωροι. Ωστόσο, αν οι άνθρωποι αφεθούν να σκεφτούν την απόφαση, είναι πιο πιθανό να είναι άπληστοι.
Εκεί που ο φόβος μας κάνει να υπερεκτιμούμε την πιθανότητα ενός αρνητικού αποτελέσματος, η απληστία, από την άλλη πλευρά, μας κάνει να υποτιμούμε τους κινδύνους. Μας ενθαρρύνει να αναζητούμε τρόπους για να πλουτίσουμε γρήγορα, οπότε, για παράδειγμα, παίζουμε τυχερά παιχνίδια ή αγοράζουμε λαχεία.
Η απληστία μας οδηγεί στο να εστιάζουμε αποκλειστικά στα πιθανά θετικά και να αγνοούμε τυχόν αρνητικά, ονειροπολώντας για το πώς θα αλλάξει η ζωή μας όταν “πετύχουμε το μεγάλο κόλπο”.
Αυτά τα συναισθήματα λειτουργούν διαφορετικά από τον φόβο και την απληστία και συχνά οδηγούν σε σε αυτό που είναι γνωστό στην επιστήμη της συμπεριφοράς ως παράλυση αποφάσεων.
Επειδή το άγχος και η κατάθλιψη συχνά προκύπτουν από την αστάθεια των σχέσεων, τα εργασιακά προβλήματα ή τις οικονομικές δυσκολίες, μας κάνει να αναβάλλουμε τη λήψη αποφάσεων που σχετίζονται με τα χρήματα. Μερικές φορές αυτό έχει οφέλη, όπως το να μας βοηθά να μην κάνουμε μια παρορμητική αγορά. Από την άλλη πλευρά, η παράλυση λήψης αποφάσεων έχει άσχημες συνέπειες όταν περιμένουμε πολύ καιρό για να δημιουργήσουμε ένα μαξιλάρι ασφαλείας ή αναβάλλουμε την εξόφληση χρεών που συσσωρεύουν τόκους μέχρι την τελευταία στιγμή.
Οι οικονομικές αποφάσεις, όπως και κάθε άλλη απόφαση, μπορούν να υπαγορεύονται τόσο από το μυαλό όσο και από την καρδιά σας. Μερικές ερωτήσεις μπορούν να σας βοηθήσουν να καταλάβετε με τι έχετε να κάνετε σε κάθε περίπτωση:
- Είναι αυτή η απόφαση λογική ή συναισθηματική;
- Μήπως τα συναισθήματά μου με κάνουν να είμαι υπερβολικά προσεκτικός και να χάσω μια καλή ευκαιρία;
- Μήπως τα συναισθήματά μου με κάνουν τόσο ενθουσιασμένο που παραβλέπω τους πιθανούς κινδύνους;
- Κινδυνεύω να παραλύσω στη λήψη αποφάσεων που θα μπορούσε να κάνει την κατάσταση χειρότερη;
Εν ολίγοις, την επόμενη φορά που θα χρειαστεί να πάρετε μια οικονομική απόφαση, αναρωτηθείτε τι ρόλο μπορεί να παίζουν τα συναισθήματά σας στις περιστάσεις. Αυτό θα σας βοηθήσει να κάνετε τη σωστή επιλογή.