Η Πράξη για την ΤΝ θα προωθήσει την καινοτομία στην Ευρώπη ή θα συμβάλει στην καταστολή της προόδου, μέσω των υποχρεώσεων που επιβάλλονται σε όσους χρησιμοποιούν την ΤΝ; Η ευκαιρία για ένα θετικό σενάριο είναι μια ισορροπημένη προσέγγιση στην εφαρμογή της ΤΝ.
Η έναρξη ισχύος του ευρωπαϊκού κανονισμού για την τεχνητή νοημοσύνη (AI Act) ανοίγει μια ευρεία συζήτηση σχετικά με τη στρατηγική εφαρμογής του εν λόγω κανονισμού, το κόστος που συνεπάγεται και τον αντίκτυπό του στην τεχνολογική ανάπτυξη.
Στόχος του κανονισμού είναι η προώθηση της αξιόπιστης τεχνητής νοημοσύνης (AI) που προστατεύει ταυτόχρονα τα θεμελιώδη δικαιώματα και προωθεί την καινοτομία. Ωστόσο, για να υλοποιηθεί αυτό το όραμα, είναι απαραίτητο να υιοθετηθεί μια ισορροπημένη προσέγγιση που θα λαμβάνει υπόψη τόσο τις τρέχουσες προκλήσεις όσο και τις μελλοντικές τεχνολογικές εξελίξεις.
Όραμα για την τεχνητή νοημοσύνη στην Ευρώπη: αξιοπρέπεια και αριστεία
Η Ευρωπαϊκή Ένωση στοχεύει στη δημιουργία ενός μοναδικού οικοσυστήματος τεχνητής νοημοσύνης που θα συνδυάζει την τεχνολογική αριστεία με την αξιόπιστη εφαρμογή της τεχνολογίας. Στόχος αυτής της προσέγγισης είναι η οικοδόμηση του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος της Ευρώπης με την ανάπτυξη καινοτόμων λύσεων που πληρούν αυστηρά πρότυπα ασφάλειας και προστασίας των δικαιωμάτων.
Ο κανονισμός για την τεχνητή νοημοσύνη βρίσκεται στο επίκεντρο αυτής της στρατηγικής, προσφέροντας ένα νομικό πλαίσιο για την υποστήριξη της ανάπτυξης της τεχνολογίας με βιώσιμο και ηθικό τρόπο. Με τον τρόπο αυτό, η Ευρώπη επιδιώκει να διαφοροποιηθεί από άλλες περιοχές, όπου η ρύθμιση μπορεί να είναι λιγότερο περιοριστική, αλλά ενδεχομένως και λιγότερο εστιασμένη στην προστασία των δικαιωμάτων των χρηστών.
Η προώθηση της εμπιστοσύνης στην τεχνητή νοημοσύνη είναι ζωτικής σημασίας, καθώς η εμπιστοσύνη αποτελεί ένα από τα θεμέλια για την προσαρμογή των νέων τεχνολογιών. Όσο μεγαλύτερη είναι η εμπιστοσύνη στην ασφάλεια και την αξιοπιστία της ΤΝ, τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες ευρείας υιοθέτησής της. Ταυτόχρονα, η ρύθμιση μπορεί να συμβάλει στην τόνωση της καινοτομίας με τον καθορισμό προτύπων που ευνοούν την ανακάλυψη νέων, ασφαλών τεχνολογικών λύσεων.
Κόστος και προκλήσεις για τις ΜΜΕ
Ωστόσο, η συμμόρφωση συνοδεύεται από σημαντικό κόστος, το οποίο μπορεί να επιβαρύνει ιδιαίτερα τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ). Σύμφωνα με , η συμμόρφωση με τον νόμο περί ΤΝ μπορεί να προκαλέσει κόστος μεταξύ 1 και 2,7 % των ετήσιων εσόδων για τις ΜΜΕ που δραστηριοποιούνται στον τομέα της τεχνολογίας. Μεταξύ άλλων, η έρευνα αυτή εξετάζει την ανάγκη παρακολούθησης των επιπέδων κινδύνου, συνεργασίας με τους προμηθευτές και εφαρμογής κατάλληλων μηχανισμών διαχείρισης δεδομένων και λύσεων ΤΝ.
Το παράδειγμα μιας μεσαίου μεγέθους ιταλικής εταιρείας κοινής ωφέλειας που εφάρμοσε ένα διετές σχέδιο δράσης για να ανταποκριθεί στις κανονιστικές απαιτήσεις δείχνει το μέγεθος της πρόκλησης. Υπολογίστηκε ότι ο οργανισμός έπρεπε να αφιερώσει περίπου πέντε άτομα πλήρους απασχόλησης ανά έτος για τη διαχείριση της ΤΝ και τις δραστηριότητες συμμόρφωσης. Το κόστος αυτό μπορεί να αποτελέσει σημαντικό εμπόδιο, ιδίως για μικρότερες εταιρείες με ανεπαρκείς πόρους.
Πρωτοβουλίες που υποστηρίζουν την εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης
Προκειμένου να μειωθεί το βάρος του κόστους συμμόρφωσης, η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη προσφέρουν μια σειρά πρωτοβουλιών για τη στήριξη της εφαρμογής της ΤΝ. Τα Ευρωπαϊκά Κέντρα Ψηφιακής Καινοτομίας (ΕΔΙΧ) αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία αυτής της στρατηγικής. Λειτουργώντας σε τοπικό επίπεδο, τα κέντρα αυτά βοηθούν τις ΜΜΕ, τις νεοσύστατες επιχειρήσεις και τους δημόσιους φορείς στον ψηφιακό μετασχηματισμό τους, προσφέροντας πρόσβαση στη γνώση και την τεχνολογία. Σήμερα υπάρχουν περισσότερα από 220 τέτοια κέντρα στην Ευρώπη, εκ των οποίων περίπου 180 ειδικεύονται στην τεχνητή νοημοσύνη.
Ένα άλλο σημαντικό εργαλείο είναι τα Κέντρα Δοκιμών και Πειραμάτων (TEF), τα οποία επιτρέπουν τη δοκιμή λύσεων τεχνητής νοημοσύνης σε πραγματικές συνθήκες. Αυτό επιτρέπει στις εταιρείες να δοκιμάζουν καινοτόμες λύσεις, ελέγχοντας την ασφάλεια και τη συμμόρφωσή τους. Τα TEF υποστηρίζουν επίσης τα εθνικά ρυθμιστικά sandboxes, τα οποία αναμένεται να δημιουργηθούν τα επόμενα δύο χρόνια. Αυτά τα sandboxes θα επιτρέψουν στις νεοφυείς επιχειρήσεις και τις ΜΜΕ να δοκιμάσουν νέες τεχνολογίες υπό ελεγχόμενες συνθήκες, διευκολύνοντας τη μετέπειτα ανάπτυξή τους στην αγορά.
Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιδιώκει μια σειρά πρόσθετων πρωτοβουλιών, όπως , ή , οι οποίες αποσκοπούν στην ενσωμάτωση των ευρωπαϊκών τεχνολογικών πόρων και στη στήριξη των ρυθμιστικών προτύπων. Ωστόσο, είναι ζωτικής σημασίας οι δραστηριότητες αυτές να είναι καλά συντονισμένες και εύκολα προσβάσιμες από τις επιχειρήσεις.
Εμπόδια στην εφαρμογή και συστάσεις
Παρά τις διαθέσιμες πρωτοβουλίες, το ποσοστό εφαρμογής της ΤΝ στις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις παραμένει σχετικά χαμηλό. Όπως προκύπτει από τα στοιχεία , μόνο το 10% περίπου των ΜΜΕ στην Ευρώπη θα χρησιμοποιεί τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης το 2023. Αυτό υποδηλώνει την ανάγκη για περαιτέρω προσπάθειες ευαισθητοποίησης και διευκόλυνσης της πρόσβασης σε εργαλεία για την υποστήριξη της εφαρμογής της ΤΝ.
W επισημαίνει ότι οι ευρωπαϊκές εταιρείες είναι συχνότερα χρήστες τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης παρά προγραμματιστές. Ως εκ τούτου, οι πρωτοβουλίες υποστήριξης θα πρέπει να είναι προσαρμοσμένες στις πραγματικές ανάγκες των εταιρειών, εστιάζοντας στη μεταφορά τεχνολογίας και στα πρακτικά οφέλη. Είναι επίσης σημαντικό να απλοποιηθεί η δομή των διαθέσιμων προγραμμάτων στήριξης, ώστε οι επιχειρηματίες να μπορούν να κατανοήσουν ευκολότερα τις διαφορές μεταξύ τους και να τα χρησιμοποιούν αποτελεσματικά.
Ο αποτελεσματικός συντονισμός μεταξύ του ευρωπαϊκού και του εθνικού επιπέδου αποτελεί επίσης βασικό στοιχείο. Απαιτούνται εκστρατείες ενημέρωσης για την ευαισθητοποίηση των ΜΜΕ και των νεοφυών επιχειρήσεων, καθώς και μηχανισμοί παρακολούθησης της αποτελεσματικότητας των δράσεων που αναλαμβάνονται. Η οικονομική βιωσιμότητα των πρωτοβουλιών θα πρέπει να διασφαλίζεται μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, για παράδειγμα μέσω συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα ή άλλων μηχανισμών αυτοχρηματοδότησης.
Το μέλλον της καινοτομίας στην Ευρώπη
Η εφαρμογή της Πράξης για την Τεχνητή Νοημοσύνη και οι πρωτοβουλίες που υποστηρίζουν την υλοποίησή της είναι μόνο η αρχή μιας ευρύτερης στρατηγικής για την τεχνολογική ανάπτυξη στην Ευρώπη. Η τεχνητή νοημοσύνη, η οποία βρίσκεται σήμερα στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος, είναι μόνο ένας τομέας που απαιτεί μια ισορροπημένη ρυθμιστική προσέγγιση. Στο μέλλον, παρόμοιες προκλήσεις ενδέχεται να ισχύουν για τεχνολογίες όπως η κβαντική πληροφορική ή οι προηγμένες τεχνικές της νευροεπιστήμης.
Επομένως, είναι απαραίτητο να δημιουργηθεί ένα ρυθμιστικό πλαίσιο ευέλικτο και ανθεκτικό στις μεταβαλλόμενες τεχνολογικές συνθήκες. Μόνο με αυτόν τον τρόπο η Ευρώπη θα μπορέσει να είναι πρωτοπόρος στην καινοτομία, προστατεύοντας παράλληλα τα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών της. Μια ολιστική προσέγγιση που συνδυάζει ένα μακροπρόθεσμο όραμα με τις τρέχουσες ανάγκες είναι το κλειδί της επιτυχίας στον τομέα αυτό.